Genetyka (ważne nazwiska i pojęcia)

5  2    115 schede    lenka1
Scarica mp3 Stampa Gioca Testa il tuo livello
 
Domanda język polski Risposta język polski
genetyka
inizia ad imparare
z języka greckiego genetes, czyli zrodzony; nauka zajmująca się zjawiskiem dziedziczności i zmienności organizmów na podstawie informacji genetycznej zawartej w kwasach nukleinowych DNA i RNA
Gregor Mendel
inizia ad imparare
zakonnik z Moraw, jako pierwszy opisał prawa rządzące zjawiskiem dziedziczności cech
Thomas Hunt Morgan
inizia ad imparare
twórca teorii dziedziczności opartej na chromosomach (sprostowanie do II prawa Mendla)
Frederick Griffith
inizia ad imparare
Przeprowadził eksperyment udowadniajacy zjawisko transformacji wśród bakterii.
Joachim Hammerling
inizia ad imparare
Przeprowadził doświadczenie, wskazujące jądro jako ośrodek komórki, zawierający materiał dziedziczny.
Oswald Theodore Avery
inizia ad imparare
Wraz ze współpracownikami udowodnił, że to DNA jest nośnikiem informacji genetycznej.
James D. Watson i Francis Crick
inizia ad imparare
Określili strukturę przestrzenną DNA.
Frederick Sanger
inizia ad imparare
Opracował technologię pozwalajacą odczytywać sekwencję nukleotydów DNA.
Human Genome Project
inizia ad imparare
rok 2003 - ogłoszenie sekwencji 99% genomu człowieka w ramach badań, określonych jako Human Genome Project
DNA
inizia ad imparare
kwas deoksyrybonukleinowy, jeden z kwasów nukleinowych, polimer zbudowany z pojedynczych jednostek (monomerów), zwanych nukleotydami; w komórce odgrywa rolę banku informacji o niej samej
nukleozyd
inizia ad imparare
pięciowęglowy cukier (deoksyryboza lub ryboza) połączony wiązaniem N-glikozydowym z zasadą azotową adeniną, guaniną, cytozyną, tyminą lub uracylem
nukleotyd
inizia ad imparare
nukleozyd połączony wiązaniem estrowym z resztą kwasu fosforowego(V)
zasada azotowa
inizia ad imparare
związek pierścieniowy, który w swojej cząsteczce zawiera azot; wyróżniamy zasady purynowe i pirymidynowe
zasada purynowa
inizia ad imparare
zasada azotowa tzw. duża, zbudowana z dwóch pierścieni (6 i 5 - członowego) połączonych ze sobą; zasady purynowe to adenina (A) i guanina (G)
zasada pirymidynowa
inizia ad imparare
zasada azotowa tzw. mała, zbudowana z jednego pierścienia 6-członowego, zawierającego azot; zasady pirymidynowe to: cytozyna, tymina i uracyl
cechy budowy DNA
inizia ad imparare
dwuniciowy, nici antyrównoległe, komplementarny, spiralny (heliks)
zasada komplementarności zasad
inizia ad imparare
W dwuniciowym kwasie DNA dwie nici biegnace do siebie antyrównolegla łączą się ze sobą za pomocą wiazań wodorowych tzw mostków wodorowych. Adenina łączy się zawsze z tyminą podwójnym mostkiem, a guanina z cytozyną mostkiem potrójnym.
RNA
inizia ad imparare
kwas rybonukleinowy, jeden z kwasów nukleinowych, jednoniciowy polimer złożony z nukleotydów zawierających cukier rybozę; zasady azotowe takie jak w DNA ale zamiast tyminy jest uracyl
rodzaje RNA
inizia ad imparare
mRNA - informacyjny RNA, rRNA - rybosomalny RNA, tRNA-transportowy RNA
mRNA
inizia ad imparare
matrycowy, informacyjny - służy za bezpośrednią matrycę, na której budowane są białka; bierze udział w translacji
rRNA
inizia ad imparare
rybosomowy, wchodzi w skład rybosomów
tRNA
inizia ad imparare
transportujacy, podczas biosyntezy białek służy do przenoszenia aminokwasów i wstawiania ich w odpowiednie miejsca na rybosomach podczas translacji (tRNA połączony z aminokwasem nosi nazwę amino-acylo-tRNA)
replikacja
inizia ad imparare
powielenie DNA przed podziałem komórkowym. Jej cel to zbudowanie identycznej kopii (klonu) DNA, którą będzie można przekazać do komórki potomnej.
enzymy replikacyjne
inizia ad imparare
PolimerazaDNA, Helikaza, Primaza, Ligaza, Telomeraza
polimerazaDNA
inizia ad imparare
kompleks enzymatyczny, odpowiada przede wszytkim za komplementarne przyłączanie nukleotydów do nowo powstającej nici oraz za skanowanie wyników pracy i naprawianie błędów
helikaza
inizia ad imparare
enzym rozrywający wiązania wodorowe między zasadami azotowymi; tworzy w ten sposób tzw. widełki replikacyjne, co jest niezbędne do zapoczątkowania replikacji
primaza
inizia ad imparare
enzym odpowiadający za zbudowanie krótkich odcinków RNA (primerów), do których polimeraza może dobudować nukleotydy DNA
ligaza
inizia ad imparare
enzym spajający niezwiązane odcinki nowo syntetyzowanego DNA
telomeraza
inizia ad imparare
kompleks enzymatyczny odpowiedzialny za umożliwienie replikacji końcowych odcinków nici DNA
etapy raplikacji
inizia ad imparare
inicjacja, elongacja, terminacja,
gen
inizia ad imparare
podstawowa jednostka dziedziczności, odcinek DNA, dzięki któremu możliwa jest synteza odcinka RNA oraz jednego łańcucha polipeptydowego (białka)
genom
inizia ad imparare
zbiór wszystkich genów danego organizmu, czyli komplet jego informacji genetycznej; termin ten oznacza również pojedynczy komplet chromosomów (haploidalny); genom może przyjmować postać DNA dwuniciowego (większość organizmów) lub jedononiciowego (wirusy) oraz jedno- lub dwuniciowego RNA (wirusy)
Chromatyna
inizia ad imparare
postać występowania DNA w komórce w powiązaniu z białkami histonowymi i niehistonowymi
Chromosom
inizia ad imparare
wybarwiajaca się struktura zbudowana z silnie skręconej chromatyny, pojawiająca się w komórce w związku z jej podziałem
chromatydy siostrzane
inizia ad imparare
cząsteczki DNA stanowiące połówki chromosomu po replikacji, przy czym jedna stanowi identyczną kopię drugiej
nukleosom
inizia ad imparare
odcinek DNA zawierający ok. 146 par nukleotydów, nawiniętny na oktamer histonowy (8 histonów H2A, H2B, H3, H4) i spięty histonem H1
solenoid
inizia ad imparare
spiralne zwinięcie fibryli chromatynowej
fibryla chromatynowa
inizia ad imparare
zbiór nukleosomów ułożonych naprzemiennie (w zygzak), tworzący superhelisę
domena
inizia ad imparare
pojedyncza pętla solenoidu, "zapięta " białkiem niehistonowym
budowa chromosomu
inizia ad imparare
chromatydy, centromer (przewężenie pierwotne), przewężenie wtórne, satelita
rodzaje chromosomów
inizia ad imparare
metacentryczny, submetacentryczny, akrocentryczny, telocentryczny
autosomy
inizia ad imparare
chromosomy ciała, czyli wszystkie z wyjątkiem chromosomów płciowych
allosomy
inizia ad imparare
heterochromosomy, chromosomy płci (u człowieka X i Y)
chromosomy niehomologiczne
inizia ad imparare
chromosomy różne pod względem zawartości gentycznej (w kariotypie zaznaczone różnymi numerami)
chromosomy homologiczne
inizia ad imparare
chromosomy podobne do siebie pod względem zawartości genetycznej (w kariotypie oznaczone tymi samymi numerami), jeden z nich pochodzi od ojca a drugi od matki
chromosomy politeniczne
inizia ad imparare
olbrzymie, powstają w wyniku nierozchodzenia się chromatyd po kilkukrotnej replikacji
chromosomy szczoteczkowe
inizia ad imparare
zawierające dużo pętli bocznych, służących intensywnej syntezie RNA, występują w oocytach kręgowców
kariotyp
inizia ad imparare
obraz wszystkich chromosomów organizmu
haplont
inizia ad imparare
organizm z pojedynczą liczbą chromosomów
diplont
inizia ad imparare
organizm z podwójną liczbą chromosomów
kod genetyczny
inizia ad imparare
metoda zapisu informacji genetycznej organizmu
cechy kodu genetycznego
inizia ad imparare
trójkowy, jednoznaczny, zdegenerowany, niezachodzący, bezprzecinkowy, uniwersalny, kolinearny
kod trójkowy
inizia ad imparare
trzy kolejne nukleotydy stanowią kodon, jeden kodon koduje jeden aminokwas
kod jednoznaczny
inizia ad imparare
każdy kodon koduje jeden i tylko jeden aminokwas
kod zdegenerowany
inizia ad imparare
aminokwasy mogą być kodowane przez więcej niż jeden kodon, ale jeden kodon koduje tylko jeden aminokwas
kod niezachodzacy
inizia ad imparare
ostani nukleotyd jednego kodonu nie może być równocześnie pierwszym następnego
kod bezprzecinkowy
inizia ad imparare
między kodonami nie ma żadnych przerw, wskaźników, itp., które pokazywałyby gdzie kończy się jeden kodon a zaczyna następny
kod uniwersalny
inizia ad imparare
w całym świecie ożywionym te same trójki kodują te same aminokwasy
kod kolinearny
inizia ad imparare
kolejność ułożenia kodonów ściśle determinuje kolejność ułożenia aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym
biosynteza białek
inizia ad imparare
powstawanie białek na podstawie matrycyDNA
transkrypcja
inizia ad imparare
przepisywanie informacji genetycznej (potrzebnego pojedynczego odcinka DNA z danym genem)
translacja
inizia ad imparare
"tłumaczenie" kodu genetycznego na język aminokwasów i białek
polimerazaRNA
inizia ad imparare
enzym przeprowadzający transkrypcję DNA
operon
inizia ad imparare
zespół współdziałających ze sobą genów, składający się z promotora, operatora, genu struktury, represora
gen recesywny
inizia ad imparare
gen ujawniajacy się tylko w homozygocie recesywnej
gen dominujacy
inizia ad imparare
gen ujawniajacy się w heterozygocie, oznaczany wielką literą
homozygota
inizia ad imparare
para identycznych alleli dominujących lub recesywnych, jeden pochodzi od ojca a drugi od matki
heterozygota
inizia ad imparare
para różnych alleli - dominujący i recesywny
I prawo Mendla
inizia ad imparare
prawo czystości genetycznej gamet: każda gameta w procesie powstawania (mejozy) otrzymuje tylko jeden allel z pary alleli danego genu
II prawo Mendla
inizia ad imparare
prawo niezależnego dziedziczenia się cech: zakłada że poszczególne geny dziedziczą się niezależnie od siebie, tworząc w gametach wszystkie kombinacje z jednakowym prawdopodobieństwem, zaś w potomstwie całą mozaikę cech
Teoria dziedziczności Morgana
inizia ad imparare
Geny zlokalizowane są na chromosomach, każdy gen zajmuje na chromosomie ściśle określone miejsce czyli locus. Wszystkie geny jednego chromosomu ułożone są jeden za drugim liniowo i tworzą grupę sprzężoną. Zlokalizowanie wszystkich genów danego chromosomu pozwala na opracowanie tzw. mapy chromosomowej (genowej).
crossing over
inizia ad imparare
wymiany odcinków między chromosomami siostrzanymi (homologicznymi), tworzenie nowych kombinacji genów, tworzenie rekombinantów
konwersja
inizia ad imparare
proces polegający na tym, że jedna z chromatyd siostrzanych replikuje od pewnego momentu według wzorca chromatydy niesiostrzanej
linia czysta
inizia ad imparare
zbiór osobników homozygotycznych względem danej cechy lub cech; dawniej: grupa osobników utrzymująca się w danym typie np. koloru kwiatów – wszystkie osobniki (jednego gatunku) rodzicielskie i potomne maja kwiaty czerwone i tylko czerwone
Pokolenie P
inizia ad imparare
pokolenie rodzicielskie
Pokolenie F
inizia ad imparare
pokolenie potomków, zwyczajowo opisywane numerami
genotyp
inizia ad imparare
zestaw genów warunkujący dane cechy organizmu
fenotyp
inizia ad imparare
zestaw ujawniających się cech organizmu uwarunkowanych genotypem
krzyżowka testowa
inizia ad imparare
wsteczna, skrzyżowanie ze sobą osobnika badanego z homozygotą recesywną pod kątem badanej cechy, w celu ustalenia jego homo- lub hetrozygotyczności
dominacja zupełna
inizia ad imparare
Jeden allel danego genu jest dominujacy w stosunku do drugiego w danej parze. W zestawie heterozygotycznym ujawni się jego cecha.
dominacja niezupełna
inizia ad imparare
kiedy żaden allel w swojej obecności nie jest w stanie w pełni ujawnić cechy przez siebie warunkowanej; efekt fenotypowy stanowi wartość pośrednią między fenotypami warunkowanymi między dwoma allelami
kodomiancja
inizia ad imparare
Kiedy dwa allele w pełni ujawniaja warunkowaną przez siebie cechę, fenotyp charakteryzuje się mozaikowatością danej cechy. Przykład: dziedziczenie grupy krwi AB u człowieka.
geny dopełniające
inizia ad imparare
ich jednoczesne oddziaływanie jest niezbędne do wykształcenia się danej cechy; przykład: dziedziczenie koloru kwiatów u groszku pachnącego
geny kumulatywne
inizia ad imparare
polimeryczne - sumowanie się ich działania wpływa na natężenie danej cechy
geny hipostatyczne
inizia ad imparare
cecha ujawnia się tylko wtedy, gdy gen epistatyczny występuje w układzie homozygotycznym recesywnym; przykład: dziedziczenie barwy łusek spichrzowych u cebuli
gen plejotropowy
inizia ad imparare
gen wpływający na kilka cech jednocześnie; przykład: dziedziczenie sierści u myszy
geny sprzężone z płcią
inizia ad imparare
geny zlokalizowane na allosomach (na X); ujawnienie cechy jest ściśle zdeterminowane płcią
geny sprzężone ze sobą
inizia ad imparare
geny znajdujące się na tym samym chromosomie
mutacje
inizia ad imparare
samorzutne lub indukowane zmiany w materiale genetycznym, prowadzące do powstania całkiem nowej informacji genetycznej
rodzaje mutacji
inizia ad imparare
milczące, nonsensowne, zmiany sensu
mutacje punktowe (genowe)
inizia ad imparare
obejmujące swoim zasięgiem jeden gen: substytucja (tranzycja, transwersja), delecja, insercja
substytucja
inizia ad imparare
podstawienie jednej zasady azotowej inną
delecja
inizia ad imparare
wypadnięcie jednego lub kilku par nukleotydów
insercja
inizia ad imparare
wstawienie jednej lub kilku par nukleotydów
mutacje chromosomowe
inizia ad imparare
obejmujące swoim zasięgiem fragmenty chromosomów (wielu genów) lub całe chromosomy: deficjencja, duplikacja, inwersja, translokacja
deficjencja
inizia ad imparare
utrata fragmentu chromosomu
duplikacja
inizia ad imparare
podwojenie fragmentu chromosomu
inwersja
inizia ad imparare
odwrócenie odcinka chromosomu o 180 stopni
translokacja
inizia ad imparare
przeniesienie fragmentu chromosomu w jego inne miejsce lub na zupełnie inny chromosom
mutacje liczbowe
inizia ad imparare
genomowe; zmiany obejmujące liczby chromosomów
rodzaje mutacji liczbowych
inizia ad imparare
aneuploidia, euploidia, autoploidia, alloploidia
aneuploidia
inizia ad imparare
zmianie ulega liczba pojedynczych chromosomów: monosomia, trisomia
euploidia
inizia ad imparare
zmianie ulega liczba całych kompletów chromosomów
autoploidia
inizia ad imparare
zmiana liczby n w obrębie jednego gatunku: triploidia, tetraploidia
alloploidia
inizia ad imparare
zmiana liczby n będąca efektem krzyżowania się dwóch różnych gatunków(genomów)
przykłady chorób genetycznych
inizia ad imparare
hemofilia, daltonizm, fenyloketonuria, alkaptonuria, albinizm, anemia sierpowata, mukowiscydoza, pląsawica Huntingtona, zespół cri-du-chat, zespół Downa, zespół Turnera, zespół Klinefeltera
inżynieria genetyczna
inizia ad imparare
nauka zajmująca się manipulacją genami
dobór sztuczny
inizia ad imparare
Spośród wszystkich osobników danej populacji, człowiek wybiera do krzyżówki osobniki o pożądanych cechach.
chów wsobny
inizia ad imparare
krzyżowanie ze sobą osobników blisko spokrewnionych
heterozja
inizia ad imparare
wybujałość mieszańców, wyższa od średniej żywotność lub plemność osobników charakteryzujących się wysokiem stopniem heterozygotyczności
enzymy restrykcyjne
inizia ad imparare
endonukleazy, wykryte w komórkach bakterii, tnące DNA w ścisle określonych warunkach
lepkie końce
inizia ad imparare
jednoniciowe, komplementarne względem siebie odcinki DNA, powstałe po działaniu restryktaz
wektor
inizia ad imparare
czynnik służący jako przenośnik stosowanego genu z komórki do komórki; może być nim plazmid, wirus lub sztuczny chromosom bakteryjny
sonda molekularna
inizia ad imparare
odcinki kwasu nukleinowego (np. izolowane mRNA) hybrydyzujące z wybraną sekwencją na zasadzie komplementarności lub będące efektem syntezy, opartej na znajomości składu aminokwasowego białka kodowanego przez poszukiwany gen
zastosowanie inżynieri genetycznej
inizia ad imparare
modyfikowanie genetyczne organizmów, klonowanie genetyczne, terapie genowe, analiza porównawcza DNA

Commenti:

licealistka Ha scritto: 2011-01-24 16:43:44
wszystko co być powinno! wielki plus. pozdrawiam i dziękuję za fiszki ;-)

Devi essere accedere per pubblicare un commento.