prawo pedalskie

rodzina kognatyczna

grupa osób związanych ze sobą więzami krwi

rodzina angatycza

wszyscy ci, którzy podlegali władzy jednego pana domu

ile urodzeń, tyle stopni

quod generationes, tot gradus

powinowactwo

affinitas

powinowactwo - co to

stosunek prawny jednego z małżonków do krewnych kognatycznych drugiego

skarga o wydanie syna

vindicatio filii

interdykt o okazanie przed sądem dziecka podległego władzy

interdictum de liberis exhibendis

interdykt o sprowadzenie dziecka podległego władzy do domu ojcowskiego

interdictum de liberis ducendis

dzieci pod władzą ojcowską

filius familias

peculium castrense

część majątku przeznaczana przez pater familias synowi lub córce do samodzielnego użytku

władza nad żoną

manus

władza nad dziećmi

patria potestas

władza nad niewolnikami

dominica potestas

przynależność do wspólnoty rodowej

gentilitas

nomen gentilicium

imię rodowe

małżeństwo

nuptiae, matrimonium

małżeństwo jest związkiem mężczyzny i kobiety oraz wspólnotą całego życia, zespoleniem prawa boskiego i ludzkiego

Nuptiae sunt coniunctio maris et feminae et consortium omnis vitae, divini et humanis iuris communicatio

małżeństwo jest związkiem mężczyzny i kobiety, obejmującym niepodzielną wspólnotę życia

Nuptiae autem sive matrimonium est viri et mulieris coniunctio, individuam consuetudinem vitae continens

consensus

zgodna i trwała wola zawarcia małżeństwa, konsens małżeński

affectio maritalis

wzajemne traktowanie się jak małżonkowie

przesłanki małżeństwa

dojrzałość fizyczna, conubium, konsens małżeński

conubium

prawna możność zawarcia ważnego rzymskiego małżeństwa

Nuptias non concubitus, sed consensus facit

małżeństwo powstaje nie poprzez wspólne pożycie, lecz przez zgodne oświadczenia woli

Ważne rzymskie małżeństwo

iustum matrimonium

incestum

kazirodztwo

lex canuleia (445 r pne)

znosiła zakaz małżeństwa między patrycjuszami a plebejuszami

dobre obyczaje

boni mores

ius liberorum

Przywilej dawał kobietom - matkom co najmniej trójki (lub w pewnych przypadkach czwórki) dzieci - pełną zdolność czynności prawnych, łącznie ze sporządzaniem testamentów

prawo kaduka, caducum

spadek przeznaczony dla skarbu państwa w razie braku krewnych osób bezżennych

sponsalia

zaręczyny

arra sponsalicia

zadatek zaręczynowy

Libera matrimonia esse antiquitus placuit

„Od dawna przyjęto, że małżeństwa są wolne

deductio in domum mariti

obrzęd wprowadzania żony do domu męża, uznawany za początek małżeństwa

divortium

rozwód

repudium

jednostronne zerwanie małżeństwa

tempus lugedni

czas żałoby, 10msc, jaki kobieta powinna odczekać przed ponownym zawarciem małżeńśtwa

małżeństwo sine manu

kobieta pozostaje poza rodziną agnatyczną męża

małżeństwo cum manu

kobieta wchodzi pod władzę swojego męża

conventio in manum

wejście pod władzę męża w małżeństwie cum manu

3 sposoby wejścia pod manus

confarreatio, coëmptio, usus

Confarreatio

wymagało zastosowania formy sakralnej

coëmptio

pozorna sprzedaż mancypacyjna kobiety pod władzę męża

usus

roczny okres trwania małżeństwa, po którym kobieta wchodziła pod władzę męża

usurpatio trinoctis

przerwanie nabycia władzy nad żoną przez męża sposobem usus poprzez oddalenia się żony od domu męża na 3 kolejne noce

posag

dos

actio rei uxoriae

skarga o zwrot posagu

prawo retencji

prawo do zachowania przez męża określonych części posagu

donationes inter virum et uxorem

darowizny między małżonkami

donatio ante nuptias

darowizna przedmałżeńska

żona

uxor

liberi naturales

dzieci z konkubinatu

związek mający cechy małżeństwa, bez conubium

matrimonium iuris gentium

związki cudzołożne

adulterium

wolne związki mężczyzn z niezamężnymi, przyzwoitymi kobietami

stuprum

quasi sine patre filii

dzieci jakby bez ojca, dzieci ze związków nie będących uznanym małżeństwem

powstanie władzy ojcowskiej

przez urodzenie dziecka z ważnego rzymskiego małżeństwa, przez adopcję, przez legitymację

mater semper certa est

matka zawsze jest pewna

pater is est, quem nuptiae demonstrant

ojcem jest ten, na którego wskazuje małżeństwo

adoptio in locum nepotis

przysposobienie dziecka jako wnuka

adoptio naturam imitatur

przysposobienie imituje nature

adoptio plena

adopcja pełna, gdy adoptujący był krewnym wstępnym dziecka

adoptio minus plena

adopcja niepełna, gdy adoptujący był osobą obcą

arrogacja

przysposobienie osoby sui iuris, jej przejście wraz z całym majątkiem do rodziny agnatycznej arrogującego

kult przodków

sacra familiaria

expositio

porzucenie dziecka

ius vitae ac necis

prawo życia i śmierci

osoba pod opieką

pupil

osoba pod kuratelą

kurand

opieka nad dziećmi i niedojrzałymi

tutela impuberum

kuratela nad małoletnimi

cura minorum

kuratela nad chorymi psychicznie

cura furiosi

kuratela nad marnotrawcami

cura prodigi

opieka nad kobietami

tutela mulierum

opiekun

tutor

tutela testamentaria

opieka testamentowa

opieka ustawowa

tutela legitima

opieka wyznaczana przez pretora lub namiestnika prowincji

tutela dativa

munus

interes ogólnospołeczny

skarga o zwrot majątku dojrzałemu pupilowi przez opiekuna

actio tutelae

accusatio suspecti tutoris

oskarżenie podejrzanego opiekuna

infirmitas sexus; infirmitas consilii

przekonanie o słabości i bezradności kobiet

levitas animi

lekkomyślność (kobiet)

forensium rerum ignorantia

nieznajomość spraw sądowych

kurator wyznaczony do strzeżenia nieobjętej masy spadkowej

curator hereditatis iacentis

kurator do pomocy starcom, chorym lub ułomnym

cura debilium personarum

kurator do załatwienia spraw osoby nieobecnej

cura absentis

bonorum possessio

dziedziczenie na mocy prawa pretorskiego

dawne cywilne prawo spadkowe

hereditas

bonorum possessio sine re

gdy osoba upoważniona do spadku zgłasza się do odebrania go i bonorum possessor wyznaczony przez pretora musi jej go ustąpić

bonorum possessio cum re

gdy pretor utrzymuje przy spadku bonroum possessora wbrew innej osobie upoważnionej (dziedzicowi cywilnemu)

prośba o bonorum possessio

agnitio

dziedzic z prawa cywilnego

heres

loco heredis

bonorum possessor traktowany jako "niby dziedzic"

Dziedziczenie

To znaczy, że ogół praw i obowiązków przechodzi na zmarłego jako spadek

Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius, quod defunctus habuerit

dziedziczenie jest niczym innym, jak wejściem w całość (ogół) sytuacji prawnomajątkowej, w jakiej znajdował się zmarły

nemo plus commodi heredi suo relinquit, quam ipse habet

nikt nie może pozostawić swojemu spadkobiercy więcej korzyści, niż sam ma

Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest

nikt nie może umrzeć, rozrządziwszy częściowo w testamencie, a częściowo beztestamentowo

dziedziczenie przeciwtestamentowe

Zachodziło ono wówczas, gdy pozostawiony przez spadkodawcę testament został w całości lub w części unieważniony i w rezultacie dochodziło do dziedziczenia beztestamentowego

heredes domestici

dziedzice domowi, członkowie rodziny

testator

osoba która sporządziła spadek

codicillus

kodycyl

personae incertae

osoby, których testator nie jest w stanie określić w chwili sporządzania spadku

spadkobiercą spadków bardzo obdłużonych

hereditas damnosa

lex voconia (169r. pne.)

wprowadzała ograniczenia w dziedziczeniu testamentowym kobiet. (zmniejszenie liczby dopuszczonych do dziedziczenia jak i wyłączenie ich od dziedziczenia większych majątków)

Incapacitas

niezdolność do nabycia spadku z testamentu

Indignitas

niegodność dziedziczenia, oznaczała, że spadkobierca, który już spadek nabył, nie mógł go zatrzymać z powodu niegodziwego zachowania się wobec samego spadkodawcy lub jego ostatniej woli

Testament nieważny z powodu braku przepisanej formy

testamentum non iure factum

testament odrzucony przez wszystkich powołanych lub żaden powołany nie dożył chwili otwarcia spadku

testamentum desertum (lub destitutum)

Testament, który stał się nieważny dopiero po jego sporządzeniu

testamentum irritum

testament, który stał się nieważny z powodu odwołania go (np. późniejszym, nowym testamentem) lub z powodu pojawienia się pogrobowca nieuwzględnionego w testamencie

Testamentum ruptum

testament, w którym pominięto syna

testamentum nullius momenti

tendencja do utrzymania ważności testamentu

favor testamenti

semel heres, semper heres

raz ustanowiony spadkobierca jest nim na zawsze