Wszystkie paremie pol - łac

Reguły nie tworzą prawa, lecz się z niego wywodzą

Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat

Nie ma reguły, która nie potrafi wprowadzić w błąd

Non est regula quin fallit

Wszelka definicja w prawie prywatnym [cywilnym] jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej obalić

Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti potest

Prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne

Ius est ars boni et aequi

Prawo to możliwość działania

Ius est facultas agendi

prawo prywatne jest napisane dla osób starannych

Ius civile vigilantibus scriptum est

Prawo powstaje ze stanu faktycznego

Ius ex facto oritur

Prawo prywatne jest pod opieką prawa publicznego

Ius privatum sub tutela iuris publici latet

Prawo natury jest niezmienne

Ius naturae est immutabile

Ustawa zawsze da środek zaradczy

Lex semper dabit remedium

Ustawa zawsze mówi

Lex semper loquitur

Ustawa uwzględnia porządek natury

Lex spectat naturae ordinem

Ustawa przemawia jednym głosem do wszystkich

Lex uno ore omnes alloquitur

Ustawą jest to, co lud nakazuje i ustanawia. Uchwałą zgromadzenia plebejskiego jest to, co plebs nakazuje i postanawia

Lex est quod populus iubet atque consituit. Plebiscitum est, quod plebs iubet atque constituit

Najściślejsze prawo to najwyższe bezprawie

Summum ius, summa iniuria

Twarde prawo, ale prawo

Dura lex sed lex

Sprawiedliwość jest stałą i niezmienną wolą przyznawania tego, co się komu należy

Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi

Ustawa [prawo] nie działa wstecz

Lex retro non agit

Surowsza ustawa karna nie działa wstecz

Lex severior poenans retro non agit

Ustawa co do przeszłości wybacza, na przyszłość zakazuje

Lex in praeteriutum indulgat, in futurum vetat

Jeżeli ustawa pobłaża czemuś w przeszłości, na przyszłość zakazuje

Cum lex in praeteritum quid indulgat, in futurum vetat

Ustawa patrzy do przodu, nie wstecz

Lex prospicit non respicit

Ustawa karna łagodniejsza może działać wstecz

Lex mitior, lex benignior retro agere potest

Słuszność nie stanowi prawa, lecz prawo wspomaga

Aequitas non facit ius, sed iuri auxiliatur

Prawo ma na względzie słuszność

Ius respicit aequitatem

Słuszność podąża za ustawą

Aequitas sequitur legem

We wszystkim wprawdzie, szczególnie zaś w prawie, należy mieć na względzie słuszność

In omnibus quidem, maxime tamen in iure, aequitas spectanda est

Wszelkie prawo powinno być stanowione ze względu na człowieka

Hominum causa omne ius constitutum sit

Gdzie prawo, tam i środek do jego realizacji

Ubi ius, ibi remedium

Gdzie środek do realizacji, tam uprawnienie

Ubi remedium, ibi ius

Prawa nie zmieniają się w zależności od większego lub mniejszego znaczenia osoby

De maiore et minore non variant iura

Rzecz w tym, jakie są prawa, a nie jakie osoby

Questio fit de legibus non de personie

Prawa dane są po to, aby silniejszy nie mógł wszystkiego

Inde datae leges, ne fortior omnia posset

W sądach nie należy mieć względu na osoby

In iudiciis non est acceptio personarum

Ustawa nie obowiązuje, jeżeli nie jest ogłoszona

Lex non obligat nisi promulgata

W takich samych okolicznościach należy stosować takie samo rozwiązanie prawne

Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio

Kto może stanowić [prawo], ten może [je] uchylić

Cuius est condere, eius set abrogare

Ten może znieść ustawę, kto może ją ustanowić

Eius est tollere legem, cuius est condere

Ustawa znosi ustawę

Lex lege tollitur

Uchylenie ustawy uchylającej ustawę nie przywraca mocy obowiązującej uchylonej ustawy

Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata

Gdy ustaje przyczyna wydania ustawy, traci moc i sama ustawa

Cessante ratione legis, cessat ipsa lex

Prawa dostosowuje się do tych przypadków, które zdarzają się często

Ad ea, quae frequentius accidunt, iura adaptantur

Ustawy nie troszczą się o drobiazgi

De minimis non curat lex

W ustawach lepsza jest prostota niż zawiłość

In legibus magis simplicitas quam difficultas placet

Ustawa powinna być zwięzła

Legem brevem esse oportet

Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich

Leges ad omnibus intellegi debent

Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich

Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur

Stosowanie [prawa] jest życiem normy prawnej

Applicatio est vita regulae

W podobnych sprawach powinno zapadać podobne rozstrzygnięcie

De similibus idem est iudicium

Sędzia jest mówiącą ustawą

Iudex est lex loquens

Zwyczaj powinien być trwały

Consuetudo certa esse debet

Utrwalony zwyczaj stosuje się jak prawo

Inveterata consuetudo pro lege servatur

Zwyczaj jest najlepszą wykładnią ustawy

Consuetudo est optima legum interpres

Powaga zwyczaju i długotrwałej praktyki nie jest mała, jednak nie aż tak duża, by mogła uchylić rozsądek lub ustawę

Consuetudinis ususque longaevi non vilis auctoritas est, verum non usque adeo sui valitura momento, ut aut rationem vincat aut legem

Prawem niepisanym jest to, które zostało potwierdzone przez stosowanie. Albowiem długotrwałe zwyczaje, potwierdzone przez zgodę stosujących je, przybierają postać prawa

Ex non scripts ius venit, quod usus comprobavit. Nam diuturni mores consensu utentium comprobati legem imitantur

Słusznie przestrzega się od dawna istniejącego zwyczaju na równi z ustawą, jest to właśnie prawo, o którym się mówi, że powstało ze zwyczaju

Inveterata consuetudo pro lege non immerito custoditur, et hoc est ius, quod dicitur moribus constitutum

Jasne wyrażenia nie wymagają interpretacji

Clara non sunt interpretanda

Sztuczki prawne nie stanowią prawa

Apices iuris non sunt iura

Należy trzymać się słów ustawy

A verbis legis non est recedendum

Ustawy są wtedy właściwiej interpretowane, gdy zachowuje się ich ducha

Benigius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum

Znać ustawy to nie przyswoić sobie ich słowa, ale znać ich treść i moc działania

Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem

Do interpretacji prawa upoważniony jest ten, kto je stanowi

Eius est interpretari leges, cuius est condere

Wyjątek powinien być interpretowany ściśle

Exceptio est strictissimae interpretationis

Należy uznać za wyłączne to wszystko, czego ustawa wyliczając, nie włączyła

Exclusa censentur omnia, quae lex enumerando non inclusit

Dokładne wyrażenia wykluczają wykładnię rozszerzającą

Expressio specialis omnem impedit extensionem

Fikcja nie wywiera skutków prawnych poza przypadkiem, dla którego została ustanowiona

Fictio non operatur ultra casum fictium

Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględnienia całości ustawy, na podstawie jednego jej fragmentu

Incivile est nosi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere

Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację

Minime sunt mutanta, quae interpretationem certam sempre habuerunt

Słowa należy rozumieć zgodnie z ich znaczeniem

Verba cum effectu accipienda

Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą

Lex posteriori derogat legi priori

Ustawa szczegółowa uchyla ustawę ogólną

Lex specialis derogat legi generali

Ustawa wyższa uchyla ustawę niższą

Lex superior derogat legi inferiori

Ustawa późniejsza ogólna nie uchyla ustawy wcześniejszej szczegółowej

Lex posteriori generalis non derogat legi priori specialis

To co od początku jest nieważne, jest zawsze nieważne

Ab initio nullum semper nullum

Dokumenty urzędowe świadczą same za siebie

Acta publica probant se ipsa

Prawo publiczne nie może być zmieniane umowami [osób] prywatnych

Ius publicum privatorum pactis mutari non potest

Nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa

Male enim nostro iure uti non debemus

Nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe

Non omne quod licet honestum est

Nikogo z własnego domu nie można zabierać siłą

Nemo de domo sua extrahi debet

Większe znaczenie ma czynność dokonana faktycznie niż symulowana

Plus valet quo actum quam quod simulatum

Czynność przedstawiciela jest czynnością strony

Factum executoris factum partis

Przy zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę stron niż ich słowa

In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt

Zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia pewnej rzeczy według praw naszego państwa

Obligatio est iuris vinculum quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei secundum nostrae civitatis iura

Istota zobowiązania polega na tym, aby jakąś rzecz lub służebność uczynić naszą, lecz aby zmusić kogoś do dania nam czegoś albo do czynienia, albo do świadczenia [innego rodzaju]

Obligationum substantia non in eo consistit, ut aliquod corpus nostrum aut servitutem nostram faciat, sed ut alium nobis obstringat ad dandum aliquid vel faciendum vel praestandum

Zawarcie kontraktu jest dobrowolne, ale wykonanie przymusowe

Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis

Umów należy dotrzymywać

Pacta sunt servanda

Umów należy dotrzymywać

Pacta standum est

Ustalenia nadają umowie moc ustawy

Pacta dant legem contractui

Umowa to zejście się porozumień dwóch stron

Pactum est duorum consensus atque conventio

Nazwą „rzecz” objęte są zarówno stosunki prawne jak i prawa

Rei appellatio est causa et iura continentur

Właściciel ma pełną władzę nad rzeczą

Proprietatis dominus plenam in re potestatem habet

Rzecz przypada samemu właścicielowi

Res perit suo domino

Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam posiada

Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse haberet

Samo wydanie rzeczy nie przenosi własności

Numquam nuda traditio transfert dominium

Własność rzeczy przenosi się przez wręczenia i zasiedzenia, a nie przez gołe umowy

Traditionibus et usucapionibus dominia rerum, non nudis pactis transferuntur

Kupno rzeczy własnej nie ma prawnego znaczenia

Suae rei empatio non valet

Siłę wolno odeprzeć siłą

Vim vi repellere licet

Powinno oddzielać się posiadanie od własności

Separata esse debet possessio a proprietate

Posiadanie nie jest prawem, lecz stanem faktycznym

Possessio non est iuris, sed facti

Nikt nie może sam sobie zmienić podstawy posiadania

Nemo sibi ipse causa possessionis mutare potest

Posiadanie nabywamy przez fizyczne objęcie rzeczy i zamiar zatrzymania jej dla siebie

Possessionem adquirimus et animo et corpore

Na użyczonej rzeczy zatrzymujemy posiadanie i własność

Rei commodatae et possessionem et proprietatem retinemus

Słuszne jest, aby nikt nie wzbogacał się z cudzej straty

Nam hoc natura aequum est neminem cum alterius detrimento fieri locupletiorem

Uważam za działającego podstępnie [bezprawnie] tego, kto czerpie korzyść ze szkody drugiego

Nam videri me dolum malum facere, qui ex aliena iactura lucrum quaeram

Działa podstępnie, kto próbuje osiągnąć zysk z cudzego niepowodzenia

Dolum malum facit qui ex aliena iactura lucrum quaerit

Dziedziczenie jest wejściem w ogół praw zmarłego

Hereditas nihil aliud est, quam successio in uniwersum ius, quod defunctus habuerit

Umowa o dziedziczenie przyszłe jest zabroniona

Pactum de successione futura est illicitum

Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam ma

Nemo plus commodo heredi suo relinquit, quam ipse habuit

Określenie „spadek” obejmuje niewątpliwie także spadek nadmiernie zadłużony

Hereditatis appellatio sine dubio continet etiam damno sam hereditatem

Kary spadkobierca nie dziedziczy

In poenam heres non succedit

Przestępstwa wygasają na skutek śmierci sprawcy

Crimina morte extinguuntur

Wszystkie pożytki powiększają spadek

Fructus omnes augent hereditatem